Δέκα λόγοι για να μην φοβάστε τους ιούς

Αν και οι ιοί, με αφορμή και την πιο πρόσφατη απειλή πανδημίας γρίπης, αντιμετωπίζονται με φόβο από την ανθρωπότητα και έχουν την όχι άδικη φήμη των «φονικών βιολογικών μηχανών», δεν παύουν να έχουν και τις θετικές τους πλευρές.
Ακολουθούν «δέκα λόγοι για να αγαπά κανείς τους ιούς» ή έστω για να δει πιο σφαιρικά το ρόλο τους στον πλανήτη μας.


1. Οι ιοί μπορεί να θεραπεύσουν κάποτε τον καρκίνο: Διάφοροι ιοί δοκιμάζονται από τους επιστήμονες ως ενίσχυση των αντικαρκινικών φαρμάκων. Οι ιοί αυτοί χρησιμοποιούνται για να μολύνουν και άρα να καταστρέψουν τα καρκινικά κύτταρα, βοηθώντας έτσι τις άλλες αντικαρκινικές θεραπείες.

2. Μπορούν να βοηθήσουν στη γονιδιακή θεραπεία: Οι ιοί έχουν χρησιμοποιηθεί ως «οχήματα» για τη μεταφορά γονιδίων στο ανθρώπινο σώμα. Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι με τη βοήθεια των ιών θα μπορούν να θεραπευτούν πολλές γενετικές ασθένειες στο μέλλον (κάτι που ήδη γίνεται π.χ. για τη θεραπεία ασθενών με AIDS).

3. Μπορούν να καταστρέψουν βακτήρια ανθεκτικά στα αντιβιοτικά: Εδώ και ένα αιώνα είναι γνωστό στους γιατρούς ότι οι ιοί μπορούν να σκοτώσουν βακτήρια, κάτι που ξεχάστηκε με την εμφάνιση των αντιβιοτικών. Καθώς όμως τα μικρόβια γίνονται πιο ανθεκτικά, οι ιοί επανέρχονται στο προσκήνιο ως?βακτηριοφάγοι. Ακόμα οι επιστήμονες δεν ξέρουν αν τα βακτήρια μπορούν να αναπτύξουν αντιστάσεις -πέρα από τα αντιβιοτικά- και στις επιθέσεις των ιών.

4. Οι ιοί έχουν καθοδηγήσει την εξέλιξη: Οι ιοί συνεχώς κόβουν και ξανακολλάνε DNA, γεγονός που έχει βοηθήσει στη δημιουργία της βιοποικιλότητας, η οποία είναι ουσιώδης για την εξέλιξη μέσω φυσικής επιλογής. Πολλοί ιοί δεν καταστρέφουν απλώς τον ξενιστή τους, αλλά ενσωματώνονται στο γονιδίωμά του. Οι γενετικές αναλύσεις έδειξαν ότι σε κάθε ζωντανό οργανισμό υπάρχει η παρουσία του DNA ιών. Από την άποψη αυτή, το DNA των ιών μπορεί να αλλάξει δραστικά το τι κάνει ένας οργανισμός (ζώο, άνθρωπος κλπ.), οδηγώντας έτσι την εξέλιξη σε νέες κατευθύνσεις.

5. Δεν υπήρξαν πάντα παράσιτα: Όσο οι επιστήμονες αναλύουν το DNA των ιών, βρίσκουν ότι οι ιοί πιθανότατα κάποτε είχαν ανεξάρτητη ύπαρξη και δεν παρασιτούσαν απλώς στο εσωτερικό κάποιου άλλου οργανισμού.

6. Έχουν τρελάνει τους επιστήμονες για το αν είναι ζωντανοί ή όχι: Οι επιστήμονες αδυνατούν ακόμα να συμφωνήσουν αν οι ιοί πρέπει να θεωρούνται βιολογικοί οργανισμοί ή χημικά παράσιτα μέσα στους οργανισμούς, με άλλα λόγια αν έχουν δική τους ζωή ή όχι. Περιέχουν μεν γενετικό υλικό, αλλά εξαρτώνται από άλλα πλάσματα για να το επεξεργαστούν και να το εκδηλώσουν. Η κατάσταση περιπλέκεται, επειδή ορισμένοι ιοί διαθέτουν περισσότερο γενετικό υλικό από αρκετά βακτήρια - και τα τελευταία θεωρούνται σίγουρα ζωντανοί οργανισμοί. Τελικά, ανάλογα με τον ορισμό της ζωής που επιλέγουν οι επιστήμονες, οι ιοί θεωρούνται τμήμα της βιόσφαιρας ή απλώς της χημείας.

7. Έχουν άγνωστο δυναμικό: Όταν ο Κρεγκ Βέντερ, πρωτοπόρος της ανάγνωσης του ανθρώπινου γονιδιώματος, πήρε δείγματα νερού από τη Θάλασσα των Σαργασών, βρήκε πάνω από 1.800 νέα είδη ιών, που περιείχαν πάνω από 1,2 εκατ. νέα και άγνωστα γονίδια, που ποτέ πριν δεν είχαν δει οι άνθρωποι. Σύμφωνα με νέες επιστημονικές εκτιμήσεις, υπάρχουν περισσότεροι βακτηριοφάγοι ιοί στην βιόσφαιρα της Γης από όλες τις άλλες μορφές ζωής μαζί.

8. Σχεδόν όλο το ανθρώπινο DNA σχετίζεται με τους ιούς: Περίπου το 8% του DNA μας είναι βέβαιο ότι έχει καταγωγή από ιούς. Ένα πρόσθετο 40-50% μοιάζει ύποπτα όμοια με το DNA των ιών, ενώ τα περισσότερα από τα υπόλοιπα ανθρώπινα γονίδια συμπεριφέρονται σαν γονίδια ιών, αφού αντιγράφονται ουσιαστικά με παρόμοιο τρόπο. Από πολλές πλευρές, φαίνεται πως είμαστε προϊόν της δραστηριότητας των ιών.

9. Οι ιοί είναι ίσως η πηγή της πολύπλοκης ζωής: Η μεγαλύτερη καινοτομία της εξέλιξης, ο πυρήνας του κυττάρου, πηγή της πολύπλοκης ζωής που ακολούθησε, πιστεύεται ότι ίσως προήλθε από ένα ιό. Τόσο ο κυτταρικός πυρήνας όσο και ένας ιός δεν είναι παρά DNA «πακεταρισμένο» μέσα σε ένα περιτύλιγμα πρωτεϊνης. Σε μερικούς απλούς οργανισμούς, όπως τα ερυθρά φύκη, ο πυρήνας μπορεί να μετακινηθεί μεταξύ κυττάρων, με έναν τρόπο που θυμίζει τον μηχανισμό της μόλυνσης από ιό. Ενώ τα βακτήρια «πακετάρουν» το DNA τους σε κυκλικού σχήματος χρωμοσώματα, τα χρωμοσώματα στους κυτταρικούς πυρήνες των υπόλοιπων οργανισμών, καθώς και στους ιούς, έχουν παρόμοιο γραμμικό σχήμα. Αν και δεν υπάρχει οριστικό συμπέρασμα, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι κάποια μέρα ένας ιός πήρε τον έλεγχο ενός βακτηρίου και, αντί να το καταστρέψει, εγκαταστάθηκε στον πυρήνα του. Από εκεί και πέρα, δεν θα ήταν δύσκολο για το βακτήριο-ιό να εξαφανίσει τον ανταγωνισμό των απλών βακτηρίων και να αρχίσει τη διαδικασία της πολύπλοκης ζωής.

10. Η αινιγματική πρόκληση του ιού-γίγαντα: Το 1991, στο Μπράντφορντ της Βρετανίας, στο ψυκτικό σύστημα ενός νοσοκομείου, ανακαλύφθηκε ένας ιός-τέρας (mimivirus), 30 φορές μεγαλύτερος από τον ιό του κοινού κρυολογήματος, ο οποίος περιέχει πολύ περισσότερο DNA από αυτό που οι επιστήμονες περίμεναν να δουν σε ένα ιό. Είναι ένας ιδιαίτερα εκφοβιστικός ιός, επειδή φαίνεται απολύτως αδύνατο να καταστραφεί, όμως όσοι μολύνονται από αυτόν, επιζούν περιέργως.